Քամին (Եղիշե Չարենց)

Աշնան քամին
Թռցնում է դեղին նժույգները իրա:
Ինչ-որ մի տեղ հիմա
Հավաքել է ի մի

Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:
Քամին, Աշնան քամին
Հռնդում է հիմա.

Փոշու հսկա դեզեր փախցընում են իրար
Սարսափահար դարձած նախիրների նման:
Քամին, Աշնան քամին…
Քաղաքը գորշ ու մութ:

Ամեն անցորդ դեղին զառանցանք է հիմի,
Որ իրիկվա մեգին երազվել է քամուն:

Առաջադրանքներ

Դուրս գրիր անհասկանալի բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:

նժույգ – հեծնելու ընտիր ձի
հոգեվարք – Մահվան տագնապ, հոգին ավանդելու՝ մեռնելու րոպեները
վիթխար – չափազանց խոշոր՝ մեծ, հսկայական
հռնդալ – Դռնդացնել
դեզ – իրար վրա ածած իրերի կույտ
նախիր – խոշոր եղջերավոր կենդանիների խումբ
գորշ – սպիտակի և սևի խառնուրդից ստացված գույն
զառանցանք – զառանցելու ժամանակ ասածը
մեգ – երկրի վրա իջած մառախուղի թանձր շերտ

Պատկերացրու՝ այս բանաստեղծությունը նկար է. ինչ ես տեսնում այդ նկարում, պատմիր:

Պատկերացնում եմ քաղաք, որը ունի երկու գույն՝ դեղին և մոխրագույն։ Պատկերները կարծես թափանցիկ լինեն, քամու բերանն ընկած։

Եթե այս բանաստեղծության քամին մարդ լիներ, ինչպիսի՞ն կլիներ (բնութագրիր)

Եթե քամին մարդ լիներ, կլիներ չար, դաժան, և Դիկենսի հերոս Մարլիի նման իր շղթաները շատ կապեր կունենային։

Առանձնացրու ամենամռայլ տեսարանը, հիմնավորիր:

Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:

Այս հատվածը մռայլ է, որովհետև բնութագրում է բնության վերջին շունչը։

ԱՇՆԱՆ ԵՐԳ

Ցրտահա՜ր, հողմավա՚ր.
Դողացին մեղմաբար
Տերևները դեղին,
Պատեցին իմ ուղին…

Ճաճանչները թոշնան…
Կանաչներիս աշնան —
Իմ խոհերը մոլար՝
Ցրտահա՜ր, հողմավա՜ր…

Կրակներըս անցան,
Ցուրտ ու մեգ է միայն.
Անուրջներըս երկնածին
Գնացի՜ն, գնացի՜ն…

Առաջադրանքներ

Բացատրիր ցրտահար, հողմավար, ճաճանչ, խոհ, մոլար, մեգ, անուրջ, երկնածին բառերը (կարող ես օգտվել բառարանից):

ցրտահար – ցրտից վնասված
հողմավար – հողմից վարվող
ճաճանչ – ճառագայթ, շող
խոհ – խորհելու՝ մտածելու արդյունքը
մոլար – թյուր, սխալ
մեգ – երկրի վրա իջած մառախուղի թանձր շերտ
անուրջ – երազ, տեսիլք
երկնածին – երկնքում ծնված

Ինչե՞րն են ցրտահար ու հողմավար. Ինչու՞ է բանաստեղծը դրանք նմանեցնում իրար:

ցրտահար – ցրտից վնասված
հողմավար – հողմից վարվող

Եվ տերևներն են ցրտահար ու հողմավար, և իր մտքերը։ Բանաստեղծը իրար նմանեցնում է որովհետև երկուսն էլ պոկվել են ծառից և անզոր թափառում են։

Ամենաշատ գույները բանաստեղծության ո՞ր քառատողում (տան մեջ) ես տեսնում: Ասածներդ հիմնավորիր մեջբերումներով:

Ճաճանչները թոշնան…
Կանաչներիս աշնան —
Իմ խոհերը մոլար՝
Ցրտահա՜ր, հողմավա՜ր…

Այս քառատողի մեջ ամենաշատ գույնն եմ տեսնում որովհետև պատկերացնում եմ արևի շողերը և կանաչ բույսերը թոշնելուց։

Աշուն

Աշնան օրերն են հասել,
Իջել է ամպը սարին,
Եւ հրաժեշտ է ասել,
Կռունկը մեր աշխարհին:

Բարդին էլ չի սոսափում
Արագիլի թեւի տակ,
Դեղին թերթեր է թափում
Առվակի մեջ կապուտակ:

Կարմիր խարույկ է կարծես
Ծեր տանձենին անտառի,
Թվում է, թե մոտ վազես,
Ձեռք ու ոտքդ կվառի…

Քամին շատ էր թափառել,
Պարապ-սարապ թեւը կախ,
Բայց արդեն գործ է ճարել,
Տեսեք ինչքան է ուրախ:

Առաջանդրանքներ

Բարդին ինչ տրամադրություն ունի:

Բարդին տերևները թափել է, պատրաստում է ձմռանը, և առաջվա պես ուրախ չէ։

Կարո՞ղ ես ասել ինչ տարբերություն կա պարապ-սարապ թևը կախ և ուրախ քամիների միջև:

Պարապ սարապ թևը կախ քամին դատարկ պտտվում է, իսկ ուրախ աշնան քամին վերցնում է տերևները և պտտում օդում։

Ամենաշատ գույները բանաստեղծության ո՞ր քառատողում (տան մեջ) ես տեսնում: Ասածներդ հիմնավորիր մեջբերումներով:

Բարդին էլ չի սոսափում
Արագիլի թեւի տակ,
Դեղին թերթեր է թափում
Առվակի մեջ կապուտակ:

Բարդու դեղին տերևները թափվում են կապույտ առվակի մեջ։

109-ա,գ,ե,է․ Գտեք միանդամի և բազմանդամի արտադրյալին հավասար բազմանդամը․

ա) (a + 3)7 =
7a + 21
գ) a(x-y) =
ax – ay
ե) (a + b – c)2 =
2a + 2b – 2c
է) x(x – y + c) =
x² – xy + xc

110-ա,գ,ե,է․ Գտեք միանդամի և բազմանդամի արտադրյալին հավասար բազմանդամը․

ա) (-2)(x + y) =
(-2x) + (-2y)
գ) 3ab(a² – 2a + 1) =
3aba² – 3ab2a + 3ab1
3a³b – ba²b + 3ab
ե) (x² + 2xy + y²)(-12xy³) =
-12xy³x² + -12xy³2xy + -12xy³y² =
-12x³y³ + -24x²y⁴ + -12xy⁵ =
-12x³y³ – 24x²y⁴ – 12xy⁵ =
է) (-abc)(ab + ac + bc) =
-abcab + -abcac + -abcbc =
-a²b²c + -a²bc² + -ab²c² =
-a²b²c – a²bc² – ab²c²

111-ա,գ,ե,է․ Ձևափոխեք արտահայտությունը կատարյալ տեսքի բազմանդամի․

ա) 2(a + b) + 4(a + b) =
2a + 2b + 4a + 4b =
6a + 6b
գ) 4 – 2(x + 1) =
4 – 2x + 2 * 1 =
4 – 2x + 2 =
2 – 2x
ե) 2 (a − b) − 3 (a + b) =
2a – 2b – 3a – 3b =
-a – b
է) 3a² − a (3a − 4b) − 2 (b − 4a) =
3a2 – 4a + 4ab – 2b + 8a

ՏՆԱՅԻՆ․

109-բ,դ,զ,ը․ Գտեք միանդամի և բազմանդամի արտադրյալին հավասար բազմանդամը․

բ) (x – y) 10 =
10x – 10y
դ) a (a + b) =
a² + ab
զ) (a – b)(-6) =
-6a + 6b
ը) (a – b) 5a =
5a² – 5ab

110-բ,դ,զ,ը․ Գտեք միանդամի և բազմանդամի արտադրյալին հավասար բազմանդամը․

բ) (7 + 3y – x²y)(-2xy) =
-2xy7 – 2xy3y + 2xyx²y =
-14xy – 6xy² + 2x³y²
դ) 2a (x + y) =
2ax + 2ay
զ) 21a²b⁵ (a³ − 4ab² − b²) =
21a²b⁵a³ − 21a²b⁵4ab² − 21a²b⁵b² =
21a⁵b⁵ – 84a³b⁷ – 21a²b⁷
ը) (a − b) 5a =
5aa – 5ab =
5a² – 5ab

111-բ,դ,զ,ը․ Ձևափոխեք արտահայտությունը կատարյալ տեսքի բազմանդամի․

բ) 4 (x − y) + 7 (x − y) =
4x – 4y + (7x – 7y) =
4x – 4y + 7x – 7y =
11x – 11y =
դ) 2a − 3 (b − a) =
2a – 3b + 3a =
5a – 3b
զ) a (x − y) − b (x + y) =
ax – ay – bx – by
ը) 2ab (a + 2b) − 3ab² (a − 4) =
2aba + 2ab2b − 3ab²a + 3ab²4 =
2a²b + 4ab² – 3a²b² + 12ab²