Գլուխ առաջին

• Առանձնացրու այն հատվածը, որտեղ քեզ նմանեցրիր Տոնինոյին. հիշիր քեզ հետ կապված այդպիսի մի դեպք (շարադրիր 5-6 նախադասությամբ):

Երբեմն ես ել չեմ ուզում տնային անել։ Ես էլ եմ երբեմն խաբում տնայիններիս մասին։ Եվ լինում է, որ դասերի փոխարեն խաղում եմ։ Ես էլ այդքան չեմ սիրում պատմությունը։ Առավոտյան, երբ գնում եմ դասի, ես էլ եմ ցանկանում տուն վերադառնալ։ Բայց ես չեմ ամաչում ուսուցչին ասել, որ դասը չեմ պատրաստել։

• Հիշիր մի սուտ, որը քեզ գցել է անհարմար դրության կամ մի պատմության մեջ:

Ես իրականում շատ չեմ ստում, և երբ ստում եմ, կարևոր բանի վերաբերյալ չէ։ Դրա համար էլ ոչ մի դեպք չեմ կարող հիշել։

• Կարո՞ղ ես առանձնացնել այս գլխի ամենակարևոր նախադասությունը: Ի՞նչ կյանքի բանալի է տալիս հեղինակը այս գլխում:

“Ա՝յ, եթե հնարավոր լիներ թաքնվել այդ մառախուղի մեջ, եթե հնարավոր լիներ գոնե մի օր անտեսանելի դառնալ։”

Եթե շատ կարիք ունես, կարող ես ստանալ։

Գլուխ երկրորդ

• Փորձիր գնահատական տալ Տոնինոյի արարքներին. ինչպես էր օգտագործում իրեն տրված հնարավորությունը:

Նա լավ ձևով չօգտագործեց իրեն տրված հնարավորությունը, բայց եթե գնահատում ենք, ինչքան լավն էին կատակները տաս սանդղակով, ապա դուռը բացելը կնշանակեի 8, գրատախտակի պտտելը՝ 7, իսկ մազերի քաշելը՝ 4։

• Ինչպիսի կերպար էր ուսուցիչը. պատասխանդ հիմնավորիր մեջբերումներով:

Ուսուցիչը մի դրական և լուրջ մարդ էր, խելացի էր և խիստ։ Այնքան լուրջ էր, որ թույլ չտվեց ամբողջ դասարանը խառնել իրար։

• Համեմատիր Տոնինոյի ուսուցչին քո ուսուցիչների հետ. որոնք են նմանություններն ու տարբերությունները:

Ամենախիստը իմ պատմության ուսուցիչն է, ապա բնագիտության ուսուցիչը։

508-բ,դ,զ․ Գտե՛ք այն թիվը, որը աստղանիշի փոխարեն տեղադրելու
դեպքում կստացվի հավասարություն.

բ) |– 1| = 1,
դ) 2 · |2| = 4,
զ) 3 + |3| = 6։

510-բ,դ,զ․ Համեմատե՛ք թվերը.

բ) – 9 և – 11,
դ) 0 և – 4,
զ) 1 և – 8։

512․ Թվերը դասավորե՛ք նրանց բացարձակ արժեքների նվազման
կարգով.
81, –88, –93, 104, 112, –300

513․ Թվերը դասավորե՛ք աճման կարգով.
–40, –7, –6, –2, 0, 21, 28, 30

527․ Երեք գրքի համար վճարել են 4000 դրամ։ Առաջին գրքի գինը
բոլոր գրքերի արժեքի 20 %-ն է։ Մյուս երկու գրքերի գների
հարաբերությունը հավասար է 9 և 7 թվերի հարաբերությանը։ Ի՞նչ
արժե գրքերից յուրաքանչյուրը։

լուծում․
1) 4000 : 5 = 800
2) 4000 – 800 = 3200
3) 9 + 7 = 16
4) 3200 : 16 = 200
5) 200 * 9 = 1800
6) 3200 * 7 = 1400

498․ Կոորդինատների սկզբից ի՞նչ հեռավորության վրա են գտնվում
A կետը (+5) 5 կոորդինատային միավոր
B կետը (–9), 9 կոորդինատային միավոր
C կետը (+2), 2 կոորդինատային միավոր
D կետը (–20) 20 կոորդինատային միավոր

504-մն.

505-բ,դ,զ․ Երկու թվերից ընտրե՛ք այն թիվը, որի բացարձակ արժեքն ավելի մեծ է.

բ) – 6 և – 5, -5
դ) 9 և 8, 9
զ) 17 և 0։ 17

507․ Հաշվե՛ք |*| : 5 + 11 արտահայտության արժեքները` աստղանիշի փոխարեն տեղադրելով հետևյալ թվերը.
0, – 15, – 45, 10, – 30։

11, 14, 20, 13, 16:

517-բ,զ․ Գտե՛ք այն բոլոր ամբողջ թվերը, որոնք աստղանիշի տեղում գրելու դեպքում երկու անհավասարություններն էլ ճիշտ կլինեն.

բ) – 4 < * < 0, -1, -2, -3
զ) –1< * < 1։ 0

521․ Գտե՛ք ձախ սյունակի յուրաքանչյուր արտահայտության համարժեքը աջ սյունակում.

1) Մրցույթի մասնակիցների
5 %-ը,
2) մրցույթի մասնակիցների
100 %-ը,
3) մրցույթի մասնակիցների
25 %-ը,
4) մրցույթի մասնակիցների
50 %-ը։

1) 45%-ով
2) 75%-ով
3) 20%-ով
4) 50%-ով

1) Մրցույթի մասնակիցների
կեսը,
2) մրցույթի մասնակիցների
մեկ քառորդը,
3) մրցույթի մասնակիցների
մեկ քսաներորդը,
4) մրցույթի բոլոր մասնակիցները։

2. Դ.2.2 Մարմինների փոխազդեցությունը: Ի՞նչ է ուժը:

Հաստատուն արագությամբ հավասարաչափ շարժում հազվադեպ է լինում: Հաճախ մարմինները շարժվում են անհավասարաչափ. շարժման ընթացքում նրանց արագությունը մեծանում կամ փոքրանում է:
Օրինակ սեղանի վրայով գլորվող գնդի բախումը սեղանի վրա դրված անշարժ գնդի հետ: Բախման հետևանքով երկու գնդերն էլ փոխում են իրենց արագությունները. շարժվող գնդի արագությունը փոքրանում է, իսկ անշարժ գունդը սկսում է շարժվել:

• Ի՞նչ է փոխազդեցությունը, կարողանալ օրինակներ բերել

Երբ երկու մարմին իրար վրա ազդում են ինչ-որ մի ուժով։
Օրինակ՝ Երբ մի ծանր իր ես փորձում քաշել, դու գտնվում ես փոխազդեցության մեջ այդ իրի հետ։
Երբ երկու մագնիս իրար ես մոտեցնում, նրանք սկսում են փոխազդել՝ կամ իրար վանելով, կամ՝ ձգելով
Երբ բասկետբոլի գնդակը նետում ես հատակին կամ պատին, այն սկսում է փոխազդել և հետ է ցատկում։

• Ի՞նչ է ուժը, ինչ տառով են այն նշանակում:

Ուժը մի բան է, որը կարող է մարմինը շարժման մեջ դնել, կանգնեցնել, կամ նրա շարժման արագությունը փոխել։ Այն նշանակում են F տառով։

• Ե՞րբ են մարմինները փոխում իրենց շարժման արագությունը:

Մարմինները փոխում են իրենց արագությունը, երբ նրանց վրա ազդում է ինչ-որ ուժ։

Բնության մեջ մշտապես կատարվում են տեղափոխություններ: Փողոցներում շարժվում են ավտոմեքենաները և մարդիկ, երկնքում լողում են ամպերը, թռչում են թռչուններն ու ինքնաթիռները, ջրում լողում են ձկները: Տեղափոխելով մի տեղից մյուսը՝ մարմինները փոխում են իրենց դիրքը շրջապատի մարմինների նկատմամբ: Այդպիսի տեղափոխությունն անվանուն եմ մեխանիկական շարժում:
Մեխանիկական շարժումը որոշակի ժամանակահատվածում մարմնի դիրքի փոփոխությունն է այլ մարմինների նկատմամբ:
Մարմինները կարող են շարժվել արագ կամ դանդաղ, հավասարաչափ ու անհավասարաչափ, ուղղագիծ կամ կոր գծով:

1. Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:

Այն արագությունը, որով մի մարմին տեղաշարժվում է։

2. Բերել բնության մեջ հանդիպող մեխանիկական  հավասարաչափ և անհավասարաչափ շարժման օրինակներ։

Հավասարաչափ են․ գետի հոսանքի արագությունը հարթ տարածության։

Անհավասարաչափ են․ ցանկացած մարմնի անկումը (օրինակ՝ տերևի անկումը ծառից)։

3. Ի՞նչ է ցույց տալիս արագությունը, որ բանաձևով է այն հաշվարկվում:

Արագությունը ցույց է տալիս թե ինչքան տարածություն է շարժվող մարմինը անցնում ինչ-որ ժամանակահատվածում։ Այն հաշվարկվում է V=s/t բանաձևով, որտեղ V-ն արագությունն է, s-ն՝ ճանապարհը և t-ն՝ ժամանակ։

4. Ո՞րն է արագության չափման միավորը:

Ամենատարածված չափման միավորներն են՝ կմ/ժ, մ/վ։

1. Այն երևույթները, որոնց ընթացքում մի նյութը փոխարկվում է մեկ այլ նյութի, այսինքն՝ այլ բաղադրությամբ և հատկություններով նոր նյութեր են առաջանում, կոչվում են …:

Քիմիական

2. Այն երևույթները, որոնց ընթացքում նյութերը,  որից կազմված  կամ  պատրաստված է տվյալ մարմինը, չի փոխակերպվում այլ նյութի: Այդպիսի երևույթները կոչվում են …:

Ֆիզիկական

3. Այն երևույթները, որոնց ընթացքում նյութերը (մարմինները) փոխում են իրենց վիճակը, չափերը, ձևը, կոչվում են …:

Ֆիզիկական

4. Ներքոհիշյալ շարքից ընտրել ո՞րն է քիմիական, ո՞րն է ֆիզիկական երևույթ.

• սառույցի հալվելը – Ֆիզիկական
• երկաթի ժանգոտվելու երևույթը – Քիմիական
• փայտի այրումը – Քիմիական
• կայծակը և ամպրոպը – Ֆիզիկական

«Առվակը»

Առաջադրանքներ.

• Գրել հետևյալ բառերի հոմանիշներ.
  հպատակ – ենթակա, հնազանդ
  թշվառություն – խեղճություն, աղքատություն
  շռայլ – վատնիչ, առատաձեռն
  ընդարձակ – մեծ, լայնարձակ
  գեղածիծաղ – ծիծաղկոտ
  պեղել – փորել, հանել
  խոխոջ – խոխոջյուն, կարկաչ
  սպրդել – ներթափանցել, սողոսկել
  գգվել – գուրգուրել, փարվել
  աննշմարելի – աննկատ, անտեսանելի
  բարվոքել – բարելավել, առողջացնել
  հեղեղատ – ձորակ, խանդակ
  ամբարտակ – պատվար, պատնեշ
  պերճություն – շքեղություն, ճոխություն

• Բնութագրիր արքային:

Եսասեր և կամակոր արքա էր նա, որը ցանկանում էր ամեն ինչ իր համար։

• Եվ մինչ արքայի պալատ ու այգի այդ ջրի տակ թաղվում փլում էին, դրսում հպատակների կյանքն այդ միևնույն ջրով աճում էր, բարվոքվում: — Համաձա՞յն ես, որ թագավորների պալատները պիտի ավերվեն, որ ծառաները լավ ապրեն. հիմնավորիր:

Եթե հեղեղը գալիս է քանդելու, նա քանդում է և թաագավորի պալատը և մյուսների տները։ Հեղեղը չի ընտրում որ մարդկանց սպանի որոնց խնայի։ Մեկի ավերը մյուսին երջանկություն չի կարող բերել։ Ես մտածում եմ, որ վատ պատմվածք էր։

• Ջուրն այստեղ ինչի՞ խորհրդանիշ է, որ արգելք դնելուց ավելի է կատաղում, գալիս է օգնելու թույլերին և կործանելու իշխաններին:

Ջուրը ոնց-որ ժողովրդի բարկությունն է, Որը գալիս է քանդելու։ Բայց ավերելով նոր բան չի ստեղծվում բացի ավերածությունից։ Հարստություն և նոր բան կարող է ստեղծվել միայն աշխատանքով

• Երբ ինձ արգելում են … ստեղծագործական աշխատանք:

Երբեմն հայրիկս ինձ արգելում է Յութուբ նայել։ Ամեն անգամ երբ արգելում է, պահանջում է, որպեսզի մի դաս անեմ։ Ես սկզբում ջղայնանում եմ, բայց հետո որոշում եմ դասն անել։
Արգելելը երբեմն լավ բան է, որովհետև եթե չարգելի, հավանաբար ամբողջ օրը կխաղայի և Յութուբ կնայեի։ Միայն մաթեմատիկան կսովորեի, որը իմ ամենասիրած առարկան է։

481. Տրված են A (–11), B (+17) կետերը։ Գրե՛ք՝
ա) C կետի կոորդինատը, եթե այն հակադիր է A կետին, 11
բ) D կետի կոորդինատը, եթե այն հակադիր է B կետին։ -17

489. Լաստը գետի հոսանքով 8 ժամում լողում է 24 կմ։ Քանի՞ ժամում
նույն հեռավորությունը գետի հոսանքին հակառակ ուղղությամբ
կանցնի նավակը, որի արագությունը չհոսող ջրում 7 կմ/ժ է։

լուծում․
1) 24 : 8 = 3
2) 7 – 3 = 4
3) 24 : 4 = 6 ժամ

պատ․ 6 ժամում

490. Նվազման կարգով դասավորե՛ք հետևյալ թվերը.
+18, +11, +2, 0, –1, –3, –7, –14

493. Անհրաժեշտ էր կազմել 1920 գիրք: Կազմարարներից մեկը կարող
էր այդ աշխատանքը կատարել 16 օրում, մեկ ուրիշը24 օրում, երրորդը 48 օրում: Քանի՞ օրում նրանք կավարտեին աշխատանքը,
եթե աշխատեին միասին:

լուծում․
1) 1920 : 16 = 120
2) 1920 : 24 = 80
3) 1920 : 48 = 40
4) 120 + 80 + 40 = 240
5) 1920 : 240 = 8

«Վիշապը»

Կարդալ առաջին գլուխը: «Հայոց լեզու» գրքից — 100, 101

Երկրորդ գլուխ. առաջադրանքներ.

• Ամեն ոք իր կաշվիցն էր վախենում, ամեն ոք կամենում էր վտանգից հեռու լինել` թեկուզ ծարավ, թշվառ ու կիսամերկ մնալ միշտ: — Այս հատվածից կարո՞ղ ես ենթադրել, թե գյուղի ժողովուրդն ինչպիսին էր: Վտանգ զգալու դեպքում դու՛ ինչպես ես վարվում:

Նրանք վախենում էին վիշապից։ Նրանք չփորձեցին սպանել վիշապին, որովհետև վախենում էին ու նույնիսկ սպանեցին այն միակ գյուղացուն, որը պատրաստ էր դեմ դուրս գալ վիշապին։ Ես գտնում եմ, որ խենթն ամենալավն էր հասկանում վտանգը ու պետք էր խենթին լսել ու միասին պայքարել վիշապից ազատվելու համար։ Մարդիկ խենթին սպանեցին, որ անվտանգ լինեն, բայց ավելի մեծ վտանգի մեջ հայտնվեցին։

• Վիշապը փոխաբերական իմաստով ի՞նչ էր խորհրդանշում:

Վիշապը խորհրդանշում է մեր վախերն ու կասկածները և թե ինչպես ենք այդ վախերին ու կասկածներին հանձնվում՝ ավելի խորացնելով դրանք։

• Վիշապին հաղթելու ու՞մ տարբերակն էր ճիշտ՝ գյուղացիների՞, թե խենթի:

Խենթն էր ճիշտ։ Վիշապին հաղթել չստացվեց գյուղացիների տարաաձայնությունների պատճառով, բայց եթե բոլոր գյուղացիները խենթի նման մտածեին և համախմբվեին, կհաղթահարեին այդ փորձությունը։ Գյուղացիների առաջարկած տարբերակով խնդիրը ոչ միայն չանհետացավ, այլ ավելի շատ խորացավ։

• Քեզ նման խենթերը թեև գտնում են ինձ, բայց չե՛ն կարող ոչնչացնել: Ինձ վնասել կարող է միմիայն այդ ամբոխը ահա, որ այժմ ահաբեկ` դողում է ոտքերիս առաջ… — Ի՞նչ ելք էր հուշում վիշապը և ինչու՞ էր համոզված, որ իրեն չեն կարող ոչնչացնել:

Վիշապն ասաց, որ իրեն միայն կհաջողվեր սպանել այն դեպքում, որ բոլոր գյուղացիները միասին կռվեին իր դեմ։ Բայց նա վստահ էր, որ դա չի լինի, քանի որ տեսնում էր, թե ինչպես է ամբոխը դողում էր ոտքերի տակ և խենթը մենակ է մնացել։ Վիշապին կարող էր միայն միասնական ուժը հաղթել, որը չկար։

• Միասնական ուժի մասին ասացվածքներ գտիր:

Ուս-ուսի որ տանք՝ սարեր շուռ կտանք։
Գյուղը կանգնի, գերան կկոտրի։

476-բ,դ. Գտե՛ք այն թիվը, որը աստղանիշի փոխարեն տեղադրելու
դեպքում հավասարությունը ճիշտ կլինի.

բ) – (-81) = 81
դ) – (+125) = –125։

477. Լրացրե՛ք աղյուսակը` սյունակների դատարկ վանդակներում գրելով նշված թվերին հակադիր թվերը.

5 = -5
12 = -12
4 = -4′
-5 = 5
-6 = 6
7 = -7
-9 = 9
-8 = 8

478-բ,դ,զ. Հետևյալ հավասարություններից որո՞նք են ճիշտ կազմված.

բ) – (+45) = –45.
դ) –52 = – (–52).
զ) –27 = – (+27).

483. Աճման կարգով գրե՛ք հետևյալ թվերը.
–27, –10, –9, –6, –2, 0, +1, +14, +32,

486.
81/100 : 9/25 = 9/4
9 12/25 : 4 = 237/100
3 3/20 : 1 2/5 = 9/4
հարաբերություններից ընտրե՛ք
իրար հավասարները։