Միաբջիջ օրգանիզմները կազմված են ընդամենը մեկ բջջից, որտեղ տեղի են ունենում կենսական բոլոր գործընթացները:
Բազմաբջիջ օրգանիզմի յուրաքանչյուր բջիջ մասնագիտացված է և կատարում է որոշակի գործառույթ:
Միևնույն ծագում ունեցող, կառուցվածքով և գործառույթներով նման և միջբջջային նյութով միացած բջիջների խումբը կոչվում է հյուսվածք:
Բարձրակարգ բույսերում տարբերում են գոյացնող, հիմնական, ծածկող, փոխադրող և մեխանիկական հյուսվածքներ:
Գոյացնող հյուսվածքի բջիջները բույսի ամբողջ կյանքի ընթացքում բաժանվում են: Դրա շնորհիվ բույսն աճում է և՛ երկարությամբ, և՛ հաստությամբ:
Ծածկող հյուսվածքը պատում է բույսի բոլոր օրգանները՝ պաշտպանելով նրան անբարենպաստ պայմանների ազդեցությունից՝ չորացումից, գերտաքացումից և մեխանիկական վնասվածքներից:
Լրացուցիչ նյութեր՝ Հյուսվածքներ

Հարցեր
1. Ի՞նչ է հյուսվածքը:

Կարուծվացքով և գորձառույթներով նման միջբջջային նյութով բջիջների խումբ։

2. Ի՞նչ հյուսվածքներ ունեն բույսերը:

գոյացնող (աճելու համար),
ծածկող (պաշտպանվելու համար),
հիմնական (բոլոր բույսերի մեջ փափկացնող հյուսվածք՝ տերևի, ծաղկի, պտղի։),
փոխադրող (կարևոր նյութերի տարածման համար),
մեխանիկական (ամրության համար):

Պատմիր քո լսած բնության համերգի մասին։

ՀԱՄԵՐԳ
Մեղմ զեփյուռն է հանգիստ փչում,
Տերևներն են ծառի խշշում,
Ծաղիկներն են թույլ սվսվում,
Ալիքներն են հանդարտ ծփում,
Եվ հենց հովն է թեթև փչում,
Բնությունն իր երգն է երգում։

Առանձնացրու որևէ տող՝ որպես վերնագիր, ստեղծագործիր։

ՃՈԽ ՊԱՐԳԵՎ ԵՄ ԱՌԵԼ ՎԵՐՈՒՍՏ

Ճոխ պարգև եմ առել վերուստ,
Ունեմ ես սեր, տուն, ընտանիք,
Թո՛ղ չունենամ ոչ մի կորուստ,
Էլ չեմ ուզում ոչ մի բարիք։

Դու ինչպե՞ս կկանչեիր գարնանը, ինչ խոսքերով կհամոզեիր, որ գար (6-8 նախադասություն)։

Միայն գարնանն է տաք, բայց ոչ շոգ, պայծառ է, բայց արևը չի վառում։ Ծաղիկները բացվում են, իսկ ծառերը՝ ծաղկում։ Առավոտյան տաք ու մի քիչ քամոտ, գիշերը հանգիստ ու մի քիչ սառը։ Չնայած մարդը ամենաշատը աշուն, ձմեռ, կամ ամառ են սիրում, կարծում եմ՝ բոլորը սիրում են գարունը։ Գարնանը բնությունն արթնանում է իր խոր քնից, և նրա հետ միասին աշխուժանում են բոլոր կենդանի արարածները։ Գարունը սիրո և վերածննդի խորհրդանիշ է։ Լսու՞մ ես գարուն․․․

821-ա,գ,ե․ Համոզվե՛ք, որ ռացիոնալ թվերի տրված զույգի համար գումարման
տեղափոխական օրենքը ճիշտ է.

ա) -11/25 և +3/5
1) -11/25 + 3/5 = +4/25
2) 3/5 + -11/25 = +4/25
գ) -3/4 և -9/14
1) -3/4 + -9/14 = -39/28
2) -9/14 + -3/4 = -39/28
ե) +7 1/5 (36/5) և -2 2/15 (-32/15) =
1) 36/5 + -32/15 = 76/15
2) -32/15 + 36/5 = 76/15

822-բ,դ,զ․ Համոզվե՛ք, որ ռացիոնալ թվերի տրված զույգի համար
բազմապատկման տեղափոխական օրենքը ճիշտ է.

բ) -2/3 * +3/5 = -6/15
դ) -2 1/2 (-5/2) * -3 8/9 (-35/9) = 175/18
զ) +5 4/7 (39/7) * -9 1/3 (-28/3) = 1092/21 = 52

826-ա,գ․ Օգտվելով գումարման տեղափոխական և զուգորդական
օրենքներից՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով.

ա) -3/4 + 2 – 11/12 + 3/4 + 11/12 = -16/12 = -4/3
գ) +8 3/5 – 6 3/7 – 4/15 – 1 1/25 + 6 3/7 = 547/75

840․ Երեք օրում խանութում վաճառվել է թենիսի 45 գնդակ։ Առանձին
օրերին վաճառված գնդակների քանակները հարաբերում են
իրար այնպես, ինչպես 3 ։ 2 ։ 4, այսինքն՝ առաջին օրը վաճառել են
բոլոր գնդակների երեք մասը, երկրորդ օրը՝ երկու մասը, իսկ
երրորդ օրը՝ չորս մասը։ Քանի՞ գնդակ է վաճառվել խանութում
ամեն մի օրը։

լուծում․
1) 3 + 2 + 4 = 9
2) 45 : 9 = 5
3) 5 * 3 = 15
4) 5 * 2 = 10
5) 5 * 4 = 20

պատ․ 15, 10, 20

842․ Ապրանքի գինը 15 %-ով բարձրացնելուց հետո այն դարձավ 46000
դրամ։ Ինչքա՞ն էր ապրանքի սկզբնական գինը։

լուծում․
1) 100 + 15 = 115
2) 46000 : 115 = 400
3) 400 * 100 = 40000

պատ․ 40000

ՏՆԱՅԻՆ․

821-բ,դ,զ․ Համոզվե՛ք, որ ռացիոնալ թվերի տրված զույգի համար գումարման
տեղափոխական օրենքը ճիշտ է.

բ) +8/9 և -5/6
1) +8/9 + -5/6 = 1/18
2) -5/6 + +8/9 = 1/18
դ) -3 2/3 (11/3) և +4 7/19 (83/19)
1) 11/3 + 83/19 = 458/57
2) 83/19 + 11/3 = 458/57
զ) -9 3/4 և (39/4) -5 7/16 (87/16)
1) 39/4 + 87/16 = 243/16
2) 87/16 + 39/4 = 243/16

822-ա,գ,ե․ Համոզվե՛ք, որ ռացիոնալ թվերի տրված զույգի համար
բազմապատկման տեղափոխական օրենքը ճիշտ է.

ա) -3/4 * -2/5 = +6/20 = +3/10
գ) +5/6 * -7/6 = -35/36
ե) +1 5/7 (12/7) * +4 6/7 (34/7) = 608/49

826-բ,դ․ Օգտվելով գումարման տեղափոխական և զուգորդական
օրենքներից՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով.

բ) -1/2 – 2/5 + 1 3/4 + 2/5 + 4 1/4 = 146/20 = 73/10
դ) -9 2/7 – 4/21 + 8/9 + 8 2/7 – 8/9 = 365/21

841. Շրջանի մակերեսը 720 սմ2 է։ Գտե՛ք նրա այն սեկտորի մակերեսը,
որի անկյունը հավասար է 180^o-ի, 120^o-ի, 90^o-ի, 72^o-ի, 36^o-ի, 30^o-ի։
Կազմե՛ք համապատասխան համեմատություններ սեկտորի մակերեսի
և նրա անկյան մեծության հարաբերությունների համար։

լուծում․
1) 720 : 360 * 180 = 360սմ²
2) 720 : 360 * 120 = 240սմ²
3) 720 : 360 * 90 = 180սմ²
4) 720 : 360 * 72 = 144սմ²
5) 720 : 360 * 36 = 72սմ²
6) 720 : 360 * 30 = 60սմ²
տարբերակ2.
720 : (360 : x) = y

797-ա,գ,ե․ Հաշվե՛ք.

ա) (-17/12) * (-4/7) = +17/21
գ) (+6/19) * (+25/27) = +50/171
ե) (-2/9) * (-9/10) = +1/5

798-բ,դ,զ․ Հաշվե՛ք.

բ) (+24/7) * (-56/81) = -64/27
դ) (-42/37) * (+15/28) = -215/518
զ) (-18 1/5) * (+21/50) = -1911/250

799-ա,գ,ե․ Հաշվե՛ք.

ա) (+30 6/7) * (+2 7/8) = +621/7
գ) (-6 3/10) * (-2 11/25) = +3843/250
ե) (-3 3/4) * (+4 91/100) = -1473/80

801-ա,գ:ե․ Հաշվե՛ք.

ա) (+4/5) : (+1/8) = +32/5
գ) (-5 6/7) : (-9 5/14) = +131/82
ե) (+1 9/17) : (-2/17) = -224/17

813․ Բեռը տեղափոխելու համար անհրաժեշտ է 15 մեքենա՝ յուրաքանչյուրը
6 1/2տ բեռնատարողությամբ։ Նույն բեռը տեղափոխելու համար
2 1/2տ բեռնատարողությամբ քանի՞ մեքենա անհրաժեշտ
կլինի։

Լուծում․
1) 6 * 2 + 1 = 13
2) 13 * 15 = 195
3) 2 * 2 + 1 = 5
4) 195 : 5 = 39

պատ․ 39 մեքենա

ՏՆԱՅԻՆ․

797-բ,դ,զ․ Հաշվե՛ք.

բ) (-8/5) * (-25/64) = +5/8
դ) (+11 7/9) * (+1/5) = +106/45
զ) (-7 41/50) * (- 1/4) = +391/200

798-ա,գ,ե․ Հաշվե՛ք.

ա) (-9/10) * (+5/7) = -9/14
գ) (+14/15) * (-35/63) = -14/27
ե) (+12 2/3) * (-6/11) = -76/11

799-բ,դ,զ․ Հաշվե՛ք.

բ) (-1 4/5) * (-8 3/7) = +531/35
դ) (-4 6/7) * (+8/9) = -272/63
զ) (+9 4/9) * (-8 14/15) = -2278/27

801-բ,դ,զ․ Հաշվե՛ք.

բ) (-8/9) : (-2/3) = 4/3
դ) (+17 1/2) : (+4 2/15) = 525/124
զ) (-12 3/5) : (-3 1/2) = 126/35 = 18/5

Խաբ – խաբել, խաբկանք
Խազ – Հայկական երաժշտական նշանադրերի անվանումը, ձայնանիշ
Խաժ – թավ, հաստ
Խակ – չհածաց, տհաս
Խահ – կերակուր, խորտիկ
Խաղ – խաղալ, Խաղալու գործողությունը
Խաչ – քրիստոնեական կրոնի խորհրդանիշն ու պաշտամունքը առարկան
Խալ – մաշկի վրա ի ծնե գոյացած բիծ
Խաշ – հայկական ավանդական կերակուր
Խավ – գործվացքի արտաքին բարակ շերտ
Խոդ – մարմնական տանջանք՝ ցավ, խոշտանգում
Խոզ – խոշորամարմին, կարճոտն, երկար դնչին կռճկանման կլոր քտով՝ կճղակավոր կաթնասուն

• ամենահուզիչ բանաստեղծությունները

ԱՇՆԱՆ ԵՐԳ

ԱՇՆԱՆ ՄԵՂԵԴԻ

• ամենապայծառ բանաստեղծությունները

ԱՆԾԱՆՈԹ ԱՂՋԿԱՆ

ԱՇՆԱՆ ՄԵՂԵԴԻ

ԿԱՐՈՏ

• ամենաձանձրալի բանաստեղծությունները

“Սիրտըս ցավում է անցած գնացած․․․”

• ամենաթեթև բանաստեղծությունները

ԱՇՆԱՆ ԵՐԳ

• ամենամռայլ բանաստեղծությունները

ԱՇՈՒՆ

• ամենաքնքուշ բանաստեղծությունները

ՏԽՐՈՒԹՅՈՒՆ

ԷԼԵԳԻԱ

ԻՐԱԿՆԱԺԱՄ

• ամենալացկան բանաստեղծությունը

ԱՇՈՒՆ

ԱՇՆԱՆ ԵՐԳ

• ամենախաղաղ բանաստեղծությունը

ԷԼԵԳԻԱ

ԱՆԾԱՆՈԹ ԱՂՋԿԱՆ

ԿԱՐՈՏ

ՄԹՆՇԱՂ

• ամենաերազկոտ բանաստեղծությունները

ՏԽՐՈՒԹՅՈՒՆ

ԿԱՐՈՏ

ԻՐԻԿՆԱԺԱՄ

• ամենակրակոտ բանաստեղծությունները

ՀՐԱՇՔ-ԱՂՋԻԿ

• անենաանհույս բանաստեղծությունները

ԷՍՏՈՆԱԿԱՆ ԵՐԳ

• ամենաշփոթեցնող բանաստեղծությունները

FATUM

745․ Երկու ամբողջ թվերի հարաբերության տեսքով ներկայացրե՛ք
հետևյալ ռացիոնալ թվերը.

-7/2 = -7/2
+1/2 = +1/2
-8 2/5 = -42/5 = -42/5
-3 3/25 = -78/25 =
+2 1/4 = +9/4
-17 3/7 = 119/7 = 17/1

747․ Գրե՛ք հետևյալ կոտորակներին հակադիր կոտորակները.

+7/9 | -7/9
-14/15 | +14/15
+8/3 | -8/3
-11/19 | +11/19
-5/6 | +5/6
+25/32 | -25/32
+7/20 | -7/20

748-բ,դ․ Գրե՛ք տրված թվին հակադիր թիվը.

բ) +2 3/8 | -2 3/8, 19/8
դ) -45 2/3 | +45 2/3, 137/3

761․ Երեք ապրանքատար վագոններով տեղափոխում էին 1450 արկղ բեռ։ Ճանապարհին առաջին վագոնից 75 արկղ տեղափոխեցին երկրորդը, 45 արկղ՝ երրորդը։ Այն բանից հետո, երբ կայարաններից մեկում երրորդ վագոնից իջեցրին 250 արկղ, բոլոր երեք վագոններում եղած արկղերի քանակները հավասարվեցին։ Սկզբում քանի՞ արկղ կար վագոններից յուրաքանչյուրում։

Լուծում․
1) (1450 – 250) : 3 = 400
2) 75 + 45 = 120

պատ․
3) 400 + 75 + 45 = 520 (վագոն 1)
4) 400 – 75 = 325 (վագոն 2)
5) 400 + 250 – 45 = 605 (վագոն 3)

764․ Դպրոցի աշակերտներից 15-ը գերազանցիկ են: Դա դպրոցի բոլոր
աշակերտների 5 %-ն է: Քանի՞ աշակերտ կա դպրոցում:

լուծում․
1) 15 * (100 : 5) = 300

պատ․ 300

ՏՆԱՅԻՆ․

746․ Տրված կոտորակներից որո՞նք են դրական, որո՞նք` բացասական․

-2/3 – բացասական
1/4 – դրական
-5/7 – բացասական
0/8 – դրական
3/11 – դրական
4/7 – դրական
-4/9 – բացասական

748-ա,գ․ Գրե՛ք տրված թվին հակադիր թիվը.

ա) -6 7/10 | +6 7/10, 67/10
գ) +95/99 | -95/99

762․ Ուղղանկյունանիստի ձև ունեցող երկաթե չորսուն ունի 5 սմ բարձրություն, 11 սմ լայնություն և 15 սմ երկարություն։ Քանի՞ կիլոգրամ է նրա զանգվածը, եթե 1 սմ³ երկաթի զանգվածը 7 22/25գ է։

Լուծում․
1) 7 * 25 + 22 = 197
2) 5 * 11 * 15 = 825
3) 825 * 197 = 162525
4) 162525 : 25 = 6501

պատ․ 6501 կմ³

763․ Անտառը գրավում է 1300000 հա տարածք։ Դրա 35%-ը հաճարենու անտառն է, 16%-ը՝ սոճու, 20 %-ը՝ եղևնու, 24%-ը՝ կաղնու, մնացածը՝ բոխու։ Ամեն մի տեսակ անտառի քանի՞ հեկտար կա տվյալ տարածքում։ Կազմե՛ք համապատասխան շրջանաձև դիագրամ։

• Read the English version.
• Write out all the words you don’t understand.

morn – slang for morning
forlorn – abandoned and lonely
tatter – irregularly torn pieces of cloth or similar materials

• Read the Armenian version.
• Compare the Armenian and English versions. Find and write all the differences (rat-մուկ). We will discuss the differences in class.

farmer – վարպետ Օհան
sowing – not written
corn – not written
kept – մորթել
cock – աքլորին
crow’d – not written
morn – not written
waked – զարթեցրել
priest – տերտերին
shaven – not written
shorn – not written
married – պսակել
man – տղին
tatter’d – not written
torn – not written
kissed – ուզել
maiden – աղջկանը
forlorn – not written
milk’d – կթել
cow – կովը
crumpled – not written
horn – not written
tossed – հարու տվել
dog – շանը
worried – գզել
cat – կատվին
killed – բռնել
rat – մկանը
malt – ցորենը
lay – պահած
Jack – վարպետ Օհան

• Learn the English version’s last paragraph by heart.

The house that Jack built

This is the farmer sowing his corn,
That kept the cock that crow’d in the morn,
That waked the priest all shaven and shorn,
That married the man all tatter’d and torn,
That kissed the maiden all forlorn,
That milk’d the cow with the crumpled horn,
That tossed the dog,
That worried the cat,
That killed the rat,
That ate the malt
That lay in the house that Jack built.

(Kind of) fixed

This is the farmer sowing his corn,
That kept the cock that crowed in the morn,
That waked the priest all shaven and shorn,
That married the man all tattered and torn,
That kissed the maiden all forlorn,
That milked the cow with the crumpled horn,
That tossed the dog,
That worried the cat,
That killed the rat,
That ate the malt
That lay in the house that Jack built.

Էս էն տունն է…, Հ.Թումանյան

Էս էլ էն վարպետ Օհանը,
որ մորթել է էն աքլորին,
որ զարթեցրել է էն տերտերին,
որ պսակել է էն տղին,
որ ուզել է էն աղջկանը,
որ կթել է էն կովը,
որ հարու է տվել էն շանը,
որ գզել է էն կատվին,
որ բռնել է էն մկանը,
որ կերել է էն ցորենը,
որ պահած է էն տանը,
որ շինել է վարպետ Օհանը։