Մթնոլորոտի խոնավությունը: Աշխարհագրական թաղանթի բոլոր ո­լորտներում, այդ թվում և՝ մթնոլորտում, միշտ ջուր կա: Մթնոլորտում ջուրն առաջանում է Երկրի մակերևույթի տարբեր մասերից կատարվող գոլոր­շացման շնորհիվ: Գոլորշացումը տեղի է ունենում ջրային ավազաններից, հողից, բույսե­րից և այլն: Այս պրոցեսն ընթանում է միշտ, բայց տարբեր չափով: Ինչքան տվյալ մակերևույթը շատ է տաքանում Արեգակից, այնքան գոլորշացումը  մեծ է:

Այսպիսով՝ ջերմաստիճանը բարձրանալիս ավելանում է օդում առկա ջրային գոլորշիների քանակը: Սակայն այդ քանակը  չի կարող անսահման մեծանալ: Յուրաքանչյուր ջերմաստիճանում գոյություն ունի գոլորշիների առավելագույն չափ:

Այն դեպքում, երբ օդում առկա գոլորշիների քանակը տվյալ ջերմաս­տիճանում հասնում է առավելագույնի և այլևս գոլորշիների նոր քանակ չի կարող ընդունել, գոլորշին համարում են հագեցած: Օդը գոլորշիներով հա­գենալուց հետո առաջանում են տեղումներ:

Ջրային գոլորշիներ պարունակող օդն անվանում են խոնավ: Օդը բնութագրում են բացարձակ և հարաբերական խոնավություններով։

Սակայն բացարձակ խոնավությունը դեռևս չի բնութագրում օդի չոր կամ խոնավ լինելու իրական չափը: Դա կախված է ջերմաստիճանից: Օդի խոնավությունը  առավել հստակ բնութագրվում է հարաբերական խոնավությամբ, որր ցույց է տալիս, թե տվյալ ջերմաստիճանում ջրային գոլորշին որքա՞ն է մոտ հագեցած լինելուն:

Հարաբերական խոնավությունը չափում են խոնավաչափ կոչվող սարքով: Առավել կիրառականը մազային խոնավաչափն է, որի աշխատանքը հիմնված է խոնավության նկատմամբ մազի զգայնության վրա. խոնավությունից մազը երկարում է, չորանալիս՝ կարճանում: Այդ փոփոխությունը հաղորդվում է սարքի սլաքին, որը ցույց կտա հարաբերական խոնավության համապա­տասխան արժեքը:

Մառախուղ և ամպեր: Երբ օդն սկսում է հագենալ ջրային գոլորշիներով, և ջերմաստիճանը նվազում է, մթնոլորտում գտնվող ջրային գոլորշիներր խտանում են, ինչի հետևանքով առաջանում են մառախուղ և ամպ: Դրանք երկուսն էլ ջրի մանր կաթիլների կուտակում­ներ են. ամպը՝ Երկրի մակերևույթից բարձր շերտերում, իսկ մառախուղը՝ Երկրի մակերևույթին մոտ:

Մառախուղն առաջանում է ուշ երեկոյան կամ վաղ առավոտյան, երբ օդի ջերմաստիճանը կտրուկ նվազում է, ջրային գոլորշիները, սառչելով, այլևս չեն կարողանում բարձրանալ և կուտակվում են երկրամերձ շերտում:

Մեծ մասամբ մառախուղը ձևավորվում է ջրային ավազաններին մոտ: Երբեմն ձմռանը մառախուղներ դիտվում են նաև Երևանում:

Ամպերը տարբերակում են ըստ իրենց արտաքին տեսքի և բարձրութ­յան: Կան ամպերի տասնյակ տեսակներ, սակայն առանձնացնում են երեք հիմնական խումբ՝ կույտավոր (առաջացնում են տեղատարափ անձրև ու կարկուտ), շերտավոր (առաջացնում են մանրամաղ անձրև կամ ձյուն) և փետրավոր (տեղումներ չեն առաջացնում):

Ամպերը մեծ ազդեցություն են թողնում օդի ջերմաստիճանի ձևավորման վրա: Հատկապես ամռանը, ամպամած օրերին, ցերեկը ջերմաստի­ճանն ավելի ցածր է, քան անամպ օրերին, որովհետև ամպերը փակում են Արեգակի ճառագայթների ճանապարհը: Գիշերային ժամերին հակառակը՝ ամպամած օրերին ավելի տաք է, քանի որ ամպերը ծածկոցի դեր են կատարում՝ պահելով ցերեկային ժամերին Երկրի մակերևույթի ձեռք բե­րած ջերմությունը:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․ Ե՞րբ է օդը համարվում ջրային գոլոշիներով հագեցած:

Երբ գոլոշին հասնում է նրա սահմանը։

2․ Ի՞նչ է օդի բացարձակ խոնավությունը:

Բացարձակ խոնավությունը օդի մեջ ջրի պարունակության քանակն է։

3․ Ի՞նչ է բնութագրում օդի հարաբերական խոնավությունը:

Հարաբերական խոնավությունը ցույց է տալիս օդի մեջ ջրի պարունակության ինչքան մոտիկ է հագեցած լինելու։

4․ Ի՞նչ է խոնավաչափը, ի՞նչ սկզբունքով է աշխատում:

Խոնավաչափի աշխատանքը հիմնված է խոնավության նկատմամբ մազի զգայնության վրա. խոնավությունից մազը երկարում է, չորանալիս՝ կարճանում: Այդ փոփոխությունը հաղորդվում է սարքի սլաքին, որը ցույց կտա հարաբերական խոնավության համապա­տասխան արժեքը:

5․ Ի՞նչ տարբերություն կա ամպի ու մառախուղի միջև:

Ամպը գտնվում է երկրի մակերևույթից բարձր շերտերում, իսկ մառախուղը գտնվում է երկրի մակերևույթի մոտ

6․ Թվարկեք և բնութագրեք ամպերի տեսակները:

Կա 3 տեսակ՝ կույտավոր, որը առաջացնում են տեղատարափ անձրև ու կարկուտ, շերտավոր, առաջացնում են մանրամաղ անձրև կամ ձյուն և փետրավոր, որը ոչ մի տեղում չի առաջացնում:

Վարժ․ 1248

ա) 5 * 1/2 = 1+1+1+1+1/2 = 5/2
բ) 3 * 5/2 = 5+5+5/2 = 15/2
գ) 4 * 6/7 = 6+6+6+6/7 = 24/7
դ) 2 * 2/5 = 2+2/5 = 4/5
ե) 5 * 4/9 = 4+4+4+4+4/9 = 20/9
զ) 7 * 2/3 = 2+2+2+2+2+2+2 = 14/3

Վարժ․ 1250 ա-ը,

ա) 3/7 * 5/2 = 15/14
բ) 8/3 * 9/4 = 6
գ) 5/9 * 7/4 = 35/36
դ) 6/7 * 3/8 = 9/28
ե) 2/9 * 6/17 = 4/51
զ) 10/7 * 3/8 = 15/28
է) 4/5 * 21/16 = 21/20
ը) 15/14 * 5/3 = 25/14

Վարժ․ 1251

ա) 35/16 + 27/20 = 283/80
բ) 18/40 + 153/60 = 3
գ) 143/24 + 15/48 = 301/48
դ) 648/80 – 33/80 = 123/16
ե) 35/4 * 79/15 – 21/3 * 5/4 = 7*79/4*3 – 21*5/3*4 = 553/12 – 105/12 = 448/12 = 112/3
զ) 13/14 * 68/7 – 97/49 * 9/8 = 13*34/7*7 – 97*9/49*8 = 442*8/392 – 873/392 = 2663/392

Վարժ․ 1259

2/7 + 1/5 + 4/15 = 30/105 + 21/105 + 28/105 = 79/105

Վարժ․ 1298

ա) 1701/56 = 243/8
բ) (7/12 + 5/18) * 24 – 3/5 * 25/2 = 744/36 – 75/10 = 2370/180 = 79/6
գ) (7/9 – 5/36) * 1/23 + (11/3 – 4/9) * 27 = 1/36 + 87 = 3133
դ) 12/5 * 25/3 * 4/5 + 2/3 * 1/4 * 72 = 16 + 12 = 28

Վարժ․ 1319

ա) 98/21
բ) 40/100
գ) 66/132
դ) 1296/540
ե) 1
զ) 3/1
է) 8/15
ը) 1/10

Վարժ․ 1322

ա) 16/15
բ) 72/25 : 24/15 + 7/30 * 6/7 + 33/2 * 16/5 = 9/5 + 1/5 + 264/5 = 274/5
գ) 10/3 : 15/4 + (3/7 + 13/35) * 21/2 = 8/9 + 4/5 * 21/2 = 8/9 + 42/5 = 418/45
դ) (16/3 – 9/15) : 8/5 + (17/4 – 15/8) : 38/11 = 71/15 : 8/5 + 19/8 : 38/11 = 71/24 + 11/16 = 175/48
ե) (25/3 + 7/2 – 16/15) * 3/4 + 8/7 : 3/14 = 323/10 * 1/4 + 16/3 = 323/40 + 16/3 = 1609/120
զ) 5/6 : (1/18 + 8/3) + 7/5  * (13/7 – 1/14) = 5/6 : 49/18 + 7/5 * 25/14 = 15/49 + 5/2 = 275/98

Վարժ․ 1326

ա) 1/4
բ) 2/15
գ) 8/9