Վանա լիճը Հայկական լեռնաշխարհի մեծությամբ երկրորդ լիճն է, այժմ գտնվում է Թուրքիայի տարածքում։ Այն մի անհոսք աղի լիճ է, գտնվում է Հայկական Տավրոսի և Ծաղկանց լեռների միջև 1720 մ բարձրության վրա։ Վանալճում է Աղթամար կղզին, որի վրա ամենագեղեցիկ եկեղեցիներից մեկն է՝ Աղթամարը։

Վանալիճը հայտնի է իր կատվի տեսակով՝ վանակատու և իր ձկնով՝ Վանա տառեխով։

Վանա լիճը շատ կարևոր դեր է խաղում «Սասունցի Դավիթ» էպոսում։

Երբ Ծովինար խանումը գնում է Վանա լճի ափ իր ընկերուհիների և ծառաների հետ, Այնտեղ ծարավում է։ Աղոթք է անում, որ ջուր ունենա խմելու, և որ մի ձև ունենա չգնալու իր հայրիկի մոտից։ Դուրս է գալիս մի քար, որից անվերջ խմելու ջրի աղբյուր էր բխում։
Ծովինարը մեկ ու կես բուռ խմեց, և ունեցավ երկու տղա, որի անունները դրեց Սանասար և Բաղդասար։ Երկուսն էլ շատ ուժեղ էին, բայց Սանասարը այն մեկ բուռից էր ելել, իսկ Բաղդասարը՝ կես բռից, և դրա համար էլ Սամասարը երկու անգամ ավելի ուժեղ էր։

Երբ Սանասարը և Բաղդասարը փախան Բաղդադից նրանք Վանա լիճից 60-90 կիլոմետր հեռու մի քաղաք սարքեցին, անունը դրեցին Սասուն։ Մի օր նրանք գնացին Վանա լիճ և Սանասարը նետվեց ջրի մեջ։ Ջուրը բացվեց ու Սանասարը տեսավ մի պարտեզ ջրի տակ։ Այստեղ նա երազ տեսավ, և Աստվածածնի խոսքով գտավ զենքեր, ռազմի շորեր, և հրաշք ձին՝ Քուռկիկ Ջալալին։ Ապա լողացավ և դառավ 7 անգամ ավելի ուժեղ և մեծ։

Այսինքն հերոսները և ծնվել են վանալճից, և ուժ ու պաշտպանություն են ստացել վանալճից։

———————————————————————————
Հղումներ։

dasaran.am Տեղեկատվությունների համար
Վիքիպեդիա Վանա կատվի նկարի համար
booking.com Եկեղեցու նկարի համար

Երբ Թուրքիայի զինվորները Արևմտահայաստանի բնակիչների մեծ մասը սպանեցին և տիրացան Հայաստանի այդ հատվածին, նրանք շարժվեցին դեպի Արևելահայաստան, որ նույնը կրկնեին ու վերացնեին Հայաստանը ընդհանրապես։ Հայերը ուզում էին պաշտպանել այն փոքր մասը, որը մնացել էր իրենց Հայրենիքից, ու դրա համար էլ բոլորը գնացին Սարդարապատ ու կռվեցին Հայաստանի համար։

Երբ եկեղեցիների զանգը ղողանջեցին, երիտասարդ թե ծերունի, մարդ թե կին, զինվոր թե գրող, գյուղացի թե քաղաքացի,  մեկնեցին կռվի։ Եղավ մեծ ճակատամարտ։ Չորս օր կռվելուց հետո, թուրք զինվորները համոզվեցին, որ պետք է հեռանալ, և փախան, կորցնելով 3,500 զինվոր։

Նույն օրը Հայաստանը հռչակվեց անկախ հանրապետություն, վեց դար հետո նորից դարձավ ազատ երկիր։ Հիմա Մայիսի 28-ը դարձել է հայերի ամենակարևոր տոներից մեկը։ Հայաստանում թե արտասահմանում, բոլոր հայերը նշում են այս կարևոր տոնը։

Հայաստանում ապրող շատերը գնում են Սարդարապատ, լինում է զինվորական շքերթ, տոնակատարություն, համերգներ, իսկ երեկոյան՝ մեծ հրավառություն։ Ինձ համար Սարդարապատը շատ կարևոր է, որովհետև իմ մեծ պապիկը կռվել է այնտեղ։

Ես ուզում եմ ներկայացնել Աստղաշեն գյուղը, որտեղ գետնից կարող ես աստղաձև քարեր գտնել։
Աստղաշենը գյուղ է Արցախի Ասկերանի շրջանում՝ Ստեփանակերտից 20 կմ հեռու։ Աստղաշենի պատմական անունը եղել է Քարաղբյուր, գյուղը նաև կոչվել է Դաշբուլաղ և Արցախաշեն։ 1996 թվականին վերանվանվել է Աստղաշեն հենց գյուղում հայտնաբերված աստղաձև քարերի պատճառով։

Քարերը 145-ից 165 միլիոն տարեկան են։ Ենթադրում են, որ առաջ այստեղ օվկիանոս է եղել, և  կենդանիների մնացորդները՝ ծովային շուշանները, քարացել են, դարձել աստղեր։ Ծովաշուշանները սկզբում բավականին մեծ են եղել։ Սակայն երբ օվկիանոսը սկսել է ցամաքել, փոքրացել են և մնացել հողի փափուկ շերտի տակ։ Նման աստղիկներ կան ոչ միայն Արցախում, այլ մոլորակի մի քանի այլ տեղերում։ Բայց Աղտղաշենում հողի տակ մնալով նրանք լավ են պահապանվել։ Այս բոլոր աստղաձև քարերը կարելի է գտնել միայն մի ժայռի վրա։

Աստղաշենը իմ մայրիկի տատիկի գյուղն է։ Այդ ժայռը գտնվում է իրենց տան դիմաց։ Մայրիկս պատմում է որ երբ փոքր էր ու գնում էր գյուղ, բռերով էր հավաքում այդ քարերը։ Հիմա քարերը կարելի է հավաքել միայն հորդառատ անձրևից հետո։ Դրա համար մարդիկ ասում են, որ անձրևը երկնքից աստղերը բերում է ներքև։

 

Մեծ իրարանցում էր սկսվում հին Երևանի հին բակերում, երբ հայտնվում էր դանակ-մկրատ սրողը։ Իր գործիքը շատ հետաքրքիր էր, պտտվող մասերով։ Նա դազգահը դնում էր բակի կենտրոնում ու կանչում. «Դանակ-մկրատ սրեմ։ Շտապում էին տան տիկինները դանակ-մկրատ առած, հավաքվում էին երեխաները տեսնելու այդ հրաշքը, երբ ոտքի թեթև շարժումով վարպետը պտտում էր քարերը, և սրվող դանակի կամ մկրատի տակից թռնում էին կայծերը։ Կայծերը վառ էին, երեխաները սիրում էին ձեռքերը դեմ անել, որ զգան կայծի ջերմությունը։ Սրող վարպետը ձայն չէր հանում, թողնում էր, որ երեխաները զգան կայծերի ջերմությունը. «Ո՛նց է,- հարցնում էր,- կծում է, չէ՞»։ Երբ պտտվում էին սրաքարերը, մարդիկ գալիս էին ու գնում։ Իսկ երբ մարդ չէր լինում, կանչում էր. «Շուտ եկեք, թե չե գնում եմ»։